(Lời khai thị của Sư phụ truyền dạy đệ tử)
I. DẪN NHẬP – GIÁ TRỊ CỦA NHƯ Ý TÚC
Này các con, trên đường tu tập, tâm hành giả thường dao động vì tham, sân, si, vì vọng tưởng không chừng, và vì khát cầu không biết đủ. Đức Phật nhìn thấy nỗi khổ ấy, nên đã dạy về Tứ Như Ý Túc, bốn điều mà khi sở hữu, con người sẽ tâm an, đủ, và tự tại giữa dòng đời vô thường.
Như Ý Túc nghĩa là “đầy đủ như lòng muốn, an lạc trong tâm, không thua thiệt hay thiếu hụt”. Đây không phải là khuyến khích tham lam, mà là khai thị cho con biết đủ, biết vui với điều mình đang có, và nuôi dưỡng tâm thiện lành.
Pháp này xuất hiện trong Kinh Tăng Chi Bộ (Anguttara Nikāya, sách số 8 và 9), cũng được nhắc trong Kinh Trường Bộ (Dīgha Nikāya), là lời dạy trực tiếp cho hàng Tỳ-kheo, Bồ-tát và các hành giả tại gia, để mọi người học cách tỉnh thức và biết đủ trong đời sống hằng ngày.
II. Ý NGHĨA CỦA TỨ NHƯ Ý TÚC
Tứ Như Ý Túc gồm bốn điều căn bản mà Đức Phật dạy hành giả cần sở hữu tâm mới an:
1. Ngũ Căn Chánh Niệm Đủ – giữ tâm tỉnh, thấy rõ mọi pháp sinh diệt.
2. Tâm Không Tham Lam Đầy Đủ – biết đủ, không khát khao vô bờ.
3. An Lạc Với Hiện Tại – vui với những gì đang có, không trông chờ ngoài thân.
4. Hành Thiện Duy Trì Tâm Từ Bi – biết mình đủ, chia sẻ đủ cho người.
Này các con, nếu tâm con sở hữu Tứ Như Ý Túc, thì không còn chạy theo ngoại cảnh, không còn chấp vào sở hữu hay danh vọng, mà tâm tự tại, an nhiên như mặt hồ lặng gió.
III. BỐN NHƯ Ý TÚC – SỰ GIÁC NGỘ TRONG TÂM HÀNH GIẢ
1. Ngũ Căn Chánh Niệm Đủ
Ngũ căn là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, cùng với ý là tâm căn. Khi con quán chiếu đúng, mọi giác quan đều trọn vẹn, không thiếu, không tham, không sân, không si.
Phật dạy trong Kinh Tăng Chi Bộ – Chánh Niệm (Sammā-sati):
“Người có chánh niệm trọn đủ, thấy rõ sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp, tâm không loạn động, tự tại.”
Quán chiếu: Khi mắt nhìn, biết mắt đang nhìn; tai nghe, biết tai đang nghe; ý biết, không để vọng niệm chi phối. Tâm an, giác sáng, ngũ căn đầy đủ, như bát nước trong – phản chiếu trăng trời.
2. Tâm Không Tham Lam Đầy Đủ
Này con, đủ không phải là thiếu, thiếu không phải là đau.
Khi con biết đủ, tham lam không sinh, dục vọng không chi phối, tâm không dao động.
Phật dạy trong Kinh Trường Bộ – Ānanda Sutta:
“Người biết đủ, như cây trong vườn đã trổ hoa, không còn mong trái ngoài mùa. Tâm yên lặng, ái dục không còn chỗ sinh.”
Quán chiếu: Khi thấy tài vật, người, danh lợi – tâm tự hỏi: “Ta có cần thêm không? Ta đủ rồi chăng?” Như vậy, tâm sẽ tự tại, vui với những gì đang có, không còn chấp vào vô thường.
3. An Lạc Với Hiện Tại
Đây là khả năng an trú trong giây phút hiện tại, không bị quá khứ ràng buộc, không mộng tưởng tương lai.
Phật dạy trong Kinh Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhāna Sutta):
“Hãy sống với hiện tại, quán sát thân, thọ, tâm, pháp. Tâm an trú nơi đây, là an lạc thật sự.”
Quán chiếu: Khi con ăn, ăn trọn vẹn; khi đi, đi trọn vẹn; khi nói, nói trọn vẹn. Mỗi hành động là thiền, là hiện tiền, là an lạc tự thân.
4. Hành Thiện Duy Trì Tâm Từ Bi
Như Ý Túc không chỉ là tự tại, mà còn là chia sẻ an lạc.
Khi con đủ, con có thể ban phát, giúp đỡ, và gieo hạt thiện cho người khác.
Phật dạy trong Kinh Tăng Chi Bộ – Dāna Sutta:
“Người đủ không tham, tâm từ bi rộng, ban cho người nghèo khổ như ban cho chính mình. Tâm an, thiện pháp tăng trưởng.”
Quán chiếu: Khi thấy ai khổ, không ghét, không tránh. Một nụ cười, một hành động thiện, là tâm đủ được mở ra cho muôn loài.
IV. CÁCH QUÁN CHIẾU TỨ NHƯ Ý TÚC
Này các con, quán chiếu Tứ Như Ý Túc chính là hành thiền sống động giữa đời:
1. Ngũ căn chánh niệm đủ → nhìn thấy, nghe rõ, chạm đúng, nghĩ đúng.
2. Tâm đủ không tham → dừng vọng cầu, biết đủ, buông bỏ ái dục.
3. An lạc hiện tại → mỗi bước chân, mỗi hơi thở, đều là hiện tiền thiền.
4. Hành thiện, nuôi tâm từ bi → một việc lành, một nụ cười, một niệm từ, đều làm tăng trưởng hạnh phúc.
Mỗi ngày, mỗi giờ, mỗi hơi thở, con nhắc mình sở hữu Tứ Như Ý Túc.
Khi làm được như vậy, tâm con tự tại, dù giữa đời có biến đổi, bão giông cũng không lay động.
V. LỜI KHAI THỊ CUỐI – NGỌN LỬA TỰ TẠI
Này các con, Tứ Như Ý Túc là bốn viên ngọc trong tâm:
1. Ngũ căn đầy đủ → thấy rõ, nghe rõ, chạm rõ, hiểu rõ.
2. Tâm đủ → không tham, không sân, không si.
3. An lạc hiện tại → tỉnh thức, không rơi vào quá khứ hay tương lai.
4. Tâm từ bi → chia sẻ an lạc, gieo hạt thiện.
Hãy quán chiếu, hít vào, thở ra, mỉm cười, an trú nơi đây.
Người sở hữu Tứ Như Ý Túc là người có tâm tự tại, hành pháp đúng, và sống hạnh phúc giữa đời.
Như ngọn đèn thắp giữa đêm,
như mặt hồ lặng gió phản chiếu trăng trời,
Tứ Như Ý Túc – ngọn lửa nhỏ,
nhưng soi sáng muôn phương tâm hành giả.
Mắt thấy trăng, lòng không vướng,
Tai nghe tiếng gió, tâm trong lặng.
Thân bước đi, nhẹ như mây,
Ý quán chiếu – trăng soi giữa trời.
Ngũ căn đủ – như bát nước trong,
Phản chiếu trăng, phản chiếu pháp.
Không thiếu, không thừa, không sân,
Chỉ còn thanh tịnh – mạch sống an nhiên.
Biết đủ là lửa tự sáng,
Tham lam tan như sương buổi mai.
Dù vàng bạc hay danh lợi,
Tâm vẫn an, chẳng vướng, chẳng lo.
Dừng lại giữa đời phù phiếm,
Nhìn mây trôi, biết lòng đã đủ.
Niềm vui tự tại không cầu,
Như sen nở giữa bùn vẫn thơm.
Một hơi thở, một bước chân,
An trú đây – quá khứ chẳng vương.
Ngày hôm nay – trăng soi lặng,
Chẳng lo mai, chẳng tiếc hôm qua.
Mỗi hành động là thiền định,
Mỗi lời nói là ánh trăng hiền.
Tâm tự tại giữa đời,
Như mặt hồ lặng gió, sáng tròn.
Người biết đủ, biết sẻ chia,
Một nụ cười, muôn đời an vui.
Hạt thiện gieo, hạt thiện nở,
Lan tràn khắp chốn, bốn phương trời.
Từ bi như gió, thổi mát lòng,
Thiện tâm duy trì – không phai nhạt.
Ngọn lửa tự tại – soi muôn tâm,
Người hành giả bước giữa đời không sợ.
Ngũ căn đủ, tâm an nhiên,
Đủ mà không tham, chẳng sân phiền.
An trú hiện tại, bước nhẹ nhàng,
Hành thiện từ bi, trọn đời sáng ngời.
Tứ Như Ý Túc – ngọn lửa trong tim,
Soi đường hành giả, không vướng, không mê.
Một niệm tỉnh thức – muôn kiếp an,
Một tâm tự tại – pháp trọn vẹn đời.
“Hít vào – tâm đủ,
Thở ra – lòng tự tại.
Bốn như ý túc – ngọn đèn trong đêm,
Soi sáng con đường giải thoát.”
