Thích Bảo Thành

Nhìn vào bóng tối để thấy được ánh sáng

Trong cuộc đời vô thường này, con người thường lầm tưởng rằng thiện hay ác đều lộ ra từ dáng vẻ bề ngoài. Nhưng sự thật, như lời Phật dạy, mọi thiện – ác đều khởi từ thân, miệng, và ý. Từ một ý niệm nhỏ nhoi như hạt bụi cũng có thể dẫn đến một kiếp đời đầy hệ lụy; từ một ý niệm thiện lành, dù yếu ớt như ánh đom đóm cuối chiều, cũng có thể trở thành mặt trời soi sáng cả đời người.

Người ác không phải lúc nào cũng mang nét dữ trên mặt, và người lành không phải lúc nào cũng khoác vẻ nhu mì. Điều quyết định nằm nơi tâm. Một hành động xấu, một lời nói tàn nhẫn, hay một ý niệm tham lam, sân hận, tà kiến… tất cả đều là dòng nước ngầm nuôi lớn sự bất thiện. Nếu không nhận diện, nó sẽ âm thầm trở thành nghiệp lực, kéo con người đi mãi vào nẻo tối.

Bởi thế, người tu – hay bất kỳ ai muốn sống đời an vui – cần học cách quán xét nội tâm hơn là chạy theo tướng bên ngoài. Mỗi khi gặp một ai đó, đừng vội yêu hay ghét, tin hay nghi; hãy nhìn bằng đôi mắt của trí tuệ, để thấy rằng tất cả đều đang trôi trong quy luật nhân quả, và chính tâm họ – chứ không phải vẻ ngoài – mới là lời nói chân thật nhất.

Khi con biết dừng lại, hít vào thật sâu, nhìn vào tâm mình như nhìn một đứa trẻ còn vụng dại… con sẽ thấy thiện – ác vốn không quá khó phân biệt. Chỉ vì ta vội vã, nên ta đánh mất khả năng thấy rõ.

Và chỉ vì ta vô minh, nên ta bị vẻ bề ngoài đánh lừa.

Nhận diện ác, không phải để phán xét, mà để tỉnh thức

Trong đời, có những người không tin nhân quả, không tin luân hồi, không tin ánh sáng giác ngộ nhiệm màu. Họ sống như thể cuộc đời chỉ giới hạn trong một hơi thở, một thân xác, một đoạn đường ngắn ngủi. Vì không thấy xa, họ dễ phạm những điều ác mà chẳng hề biết sợ. Họ lừa dối, nịnh hót, ganh ghét người lành, quên ơn sinh thành, phản bội ân nhân… tất cả như người đang đi dưới trời mưa lớn, nhưng cứ tưởng mình đang đứng trong nắng.

Con đừng trách họ. Vì trách là rơi vào sân hận. Hãy nhìn họ với tâm tỉnh thức. Người không biết hổ thẹn là người đang sống với cánh cửa nội tâm đóng kín. Người ganh ghét người hiền là kẻ đang khát nước nhưng lại sợ dòng suối. Người nghi hoặc nhân quả là người đang chìm trong đêm tối, nhưng lại cho rằng đó là bình minh.

Nhận diện ác không phải để lên án, mà để giữ mình, để nhắc ta đừng dấn bước vào đường đó. Cũng như nhìn vực sâu không phải để sợ hãi mà để biết nơi nào cần đặt chân vững chắc.

Thế nên, khi thấy ai đó kết bè với xấu, say sưa rượu chè, chơi bời cờ bạc, dụ dỗ người khác vào con đường lầm lạc… con chỉ cần thầm nhắc mình: “Ta phải giữ tâm thiện. Ta không được đi theo lối này.” Đó là trí tuệ.

Và khi thấy lòng mình khởi sân, khởi tham, muốn nói một lời làm tổn thương ai… con chỉ cần dừng lại một chút. Hơi thở nhẹ nhàng là chiếc chuông tỉnh thức. Một phút im lặng đủ cứu một đời lầm lỗi.

Hãy dùng từ bi để soi sáng, và dùng trí tuệ để dẫn đường. Thiện – ác không nằm ở người khác. Thiện – ác nằm nơi lựa chọn của từng hơi thở trong con.

Gieo hạt thiện, chính là gieo tương lai

Người trí biết rằng thiện – ác như hạt giống. Gieo hạt gì sẽ mọc mầm ấy. Không ai có thể gieo gai mà mong thu hoa, cũng không ai có thể gieo thiện rồi sợ gặp quả khổ. Vũ trụ này vận hành bằng luật rất công bằng, không thiên vị ai. Đức Phật gọi đó là nghiệp.

Nếu con gieo nhân lành từ thân – miệng – ý, cuộc đời con sẽ nở ra như một đóa sen. Sen không tìm ánh sáng; ánh sáng tự tìm đến sen. Con người cũng vậy: không cần cầu phước; chỉ cần sống thiện, phước sẽ tự tìm về.

Cho nên, hãy chọn mỗi ngày một việc thiện nhỏ: một lời nói hiền hòa, một suy nghĩ rộng lượng, một hành động mang lại niềm vui cho một sinh linh, dù rất bé nhỏ. Thiện không cần lớn. Chỉ cần đều.

Và hãy nhớ: tâm tỉnh lặng chính là mảnh đất màu mỡ cho mọi hạt giống thiện lành. Khi tâm lặng, ta nghe được tiếng nói của chân tâm. Khi tâm sáng, ta phân biệt được đâu là thiện, đâu là ác. Khi tâm rộng, ta không còn sợ người ác; ta chỉ thương họ – thương như thương một người đang đi lầm đường trong bóng đêm.

Hướng tâm thiện không phải là việc của một ngày, mà là hành trình của cả đời. Nhưng hành trình ấy đẹp vô cùng. Nó dẫn con đến bến bờ giải thoát, nơi không còn sợ hãi, không còn hận thù, không còn bị lôi kéo bởi tham sân si.

Nơi ấy, con sẽ hiểu rằng:

Thiện là ánh sáng. Ác là bóng tối.

Ánh sáng không bao giờ cần đánh nhau với bóng tối.

Chỉ cần xuất hiện, bóng tối tự tan.

Và khi con trở thành người mang ánh sáng, mọi nơi con đi qua đều sáng hơn một chút. Mọi người con gặp đều ấm hơn một chút. Mọi niềm đau con chạm vào đều dịu lại một chút.

Đó chính là công đức lớn nhất của đời người.

NHẬN DIỆN ÁC – HƯỚNG TÂM THIỆN

Đừng nhìn ác bằng đôi mắt phàm trần,

Bởi thiện – ác khởi từ tâm một niệm.

Ngoài kia gió thổi, muôn hình vạn diện,

Nhưng gốc bão nằm trong khoảng lặng nơi lòng.

Thân có thể lành, ý vẫn có thể dong,

Lời có thể nhẹ mà tâm còn cuồng nộ.

Người bề ngoài hiền, chưa chắc tâm lành đủ,

Kẻ vẻ hung hăng, đôi lúc lại hiền từ.

Cứ nhìn sâu vào tâm – như nhìn giọt sương mờ,

Thấy bóng mình trong đó, mới biết điều chưa tỏ.

Thiện không phải hoa, ác không phải cỏ,

Mà đều là hạt giống ta ươm từ thuở ban đầu.

Kẻ không tin nhân quả, sống giữa nắng mà tưởng đêm thâu,

Đi dưới mưa mà ngỡ trời đang sáng.

Miệng nói ngọt, lòng rong ruổi đường gian dối,

Ganh kẻ hiền lương, lừa bạn, phản ân nhân.

Ta không trách, không hờn, cũng chẳng bận lòng hơn – thua – mất – còn,

Chỉ lặng nhìn như nhìn người đang ngủ mộng.

Ngủ trong vô minh, nên chẳng hay nghiệp sống,

Vuốt mắt một cái mà tưởng mở được trăm năm.

Còn ta, chỉ nguyện nhìn rõ bóng – hình – tâm,

Để đừng đặt chân lỡ vào miền tối.

Một hơi thở tắt, nghìn duyên chẳng đổi,

Một ý niệm sinh, có thể ngả cả đời người.

Kết bè với xấu, đường đen càng thêm tối.

Chạy theo lợi danh, lòng càng mất lối quay về.

Giọt rượu hôm nay là giọt lệ ngày kia,

Câu nói dối hôm nay là buộc ràng nghiệp kiếp khác.

Hãy lặng lại, nhìn hạt giống trong ta – còn trắng hay đã mực đen loang lác?

Tưới bằng từ bi, nó sẽ nở sen vàng.

Tưới bằng sân hận, nó hóa bụi tro tàn,

Không còn hơi ấm.

Người trí biết gieo lành mỗi sớm,

Dù chỉ một ý thiện nhỏ trong tim.

Thiện không cần lớn, chỉ cần cứ âm thầm,

Sẽ hóa thành ánh sáng phá tan trăm bóng tối.

Bởi ánh sáng chưa từng chiến đấu với đêm đen,

Chỉ cần xuất hiện – đêm liền biến mất.

Tâm thiện chưa từng chống ai, hay trừng phạt,

Chỉ cần hiền hòa – ác tự lánh xa.

Mai này khi tâm con lặng như mặt hồ xa,

Con sẽ thấy thiện – ác vốn không hai ngả.

Chỉ là một niệm: một bên đau, một bên mở tỏa,

Con chọn bên nào – đời sẽ trổ hoa bên ấy thôi.